اثر

سه‌شنبه

پارو یا اثر هنری !

نقبی به مارسل دوشان

رسول معرک نژاد

امروزه وقتی به نمایشگاه ی از آثار تجسمی به ویژه نقاشی و مجسمه می رویم؛ بیشتر با آثاری روبرو می شویم که نمایشگر یک

شیء معمولی؛ یا حتی دقیقاً همان شیء روزمره ای است که از آن در زندگی مان استفاده می کنیم. شیء همچون صندلی که امروزه هم در نمایشگاه های هنرمندان مان (!) مٌد شده است.
در ایران اگر چند دهه است که نگاهمان به جمال این نوع آثار روشن شده است( از جنبش سقاخانه- دهه۱۳۴۰ - تا امروز)؛ اما در دیگر کشورها سال هاست به ظهور رسیده است. برای نمونه در روسیه و در مکتب " کانسترکتیویسم " (1 )و در آثار " ولادیمیر تاتلین" ( 2 )شاهد این گونه آثار هستیم. اما در این نوع آثار هنرمند برای بیان و تفکر خود چند شیء را با هم ترکیب می کند و اثری جدید پدید می آورد.
اما در سال ۱۹۱۷ اثری به نمایشگاه آمریکا را یافت که فقط یک توالت پیشآب ( ادرار) بیش نبود و دقیقاً یک شیء مصرفی بود و هنرمند هیچ گونه دخل و تصرفی در آن نداده بود؛ و هنرمندش بر آن نام " چشمه " گذاشته بود. اگر چه درابتدا مسئولین نمایشگاه از پذیرش این اثر سر باز زده بودند اما با دلایل دوشان مجبور به پذیرش اثر شدند

این اثر از هنرمند فرانسوی " مارسل دوشان "(3) بود؛ و این تفکر که یک شیء بدون دخل و تصرف به عنوان اثر هنری شناخته شود توسط او مطرح شد؛ و بر این گونه آثار نام " حاضر – آماده "(4) گذاشتند. و همین آثار حاضر- آماده تاثیری شگرف بر هنرهای تجسمی دهه ی ۱۹۶۰و بر جنبش هایی همچون " مینی مالیسم "(5) و " کانسپچوالیسم "(6) و آثار هنری " پست مدرن " داشت

-
دلایل دوشان برای مسئولین نمایشگاه :

-۱- پول و هزینه فضای نمایشگاه را پرداخته ام؛ پس حق دارم.
۲- من یک هنرمندم( که به حق بود ) و تشخیص داده ام این شیء یک اثر هنری است.
-
اما واقعاً چگونه می شود این گونه اشیا را به عنوان اثر هنری پذیرفت.

- -
دلایل:
۱- تغییری که هنرمند در شیء از متنی به متن دیگر پدید می آورد( آنچه در نشانه شناسی با نام جانشینی خوانده می شود)
الف) از متن زندگی روزمره به متن هنری.
ب) از مکان همیشگی به مکان نمایشگاه.

به عبارتی یک شیء نظیر پارو که در متن زندگی روزمره برای پارو کردن برف به کار می رود و در گوشه انبار قرار دارد؛ وقتی به متن نمایشگاه راه می یابد؛ و دوشان نام " پیش از بازوی شکسته " را بر آن گذارده؛ این شیء دیگر پارو نیست بلکه اثر هنری است.

این برخورد را در زندگی روزمره مان نیز به کار می بریم؛ برای نمونه یک سماور زغالی ( سماور آتشی) که سال ها در زندگی پدران مان کاربرد داشته؛ امروزه به عنوان یک شیء تزیینی در بهترین جای منزل – دکور و اتاق و سالن پذیرایی – قرار می دهیم و در متن کنونی اش دیگر سماور نیست بلکه یک شیء تزیینی است.
۲- انتخاب هنرمند؛ تفکر و ذهنیت و انگیزه هنرمند است که یک شیء را اثر هنری خطاب می کند و این برخورد هنرمند در اصل نفی هنر و نقاشی کلاسیک( نقاشی با قلم مو و رنگ بر روی بوم ) است.
۳- انتخاب هر شیء نیز اثر هنری شمرده نمی شود بلکه می بایست شیء باشد که هیچ گونه احساسی را به همراه نداشته باشد و به عبارتی شیء خنثی باشد. و در مدت زمان کوتاهی دچار عادت نشود.
۴- نامی که بر اثر گذاشته می شد نیز بسیار مهم بود. به گونه ای که مفهومی غیر از عملکرد اولیه شیء را به ذهن متبادر کند؛ که نام اولیه شیء محو شود.
بنابراین حتی یک شیء روزمره که در نمایشگاه می بینیم ؛ یک اثر هنری است چون در پس این شیء یک مفهوم فلسفی نهفته است.
اما امروزه در ایران با عنوان های هنر مفهومی ( کانسپچوال ) و غیره؛ هنرمندانمان دست به ارائه آثاری می زنند که کمتر مفهومی از فرهنگ ایرانی در آن دیده می شود و دربرخی مواقع مغایر با فرهنگ ایرانی است.

--
...................................................................

1- Constructivism(1913)
2- Tatlin(1885-1953)
3- Duchamp(1887-1968)
4- Ready-Made
5- Minimalism
6- Conceptualism

برای مطالعه بیشتر آثار و اندیشه های مارسل دوشان به کتاب " پنجره ای گشوده بر چیزی دیگر " گفتگوی " پی یر کابان" با مارسل دوشان؛ ترجمه لیلی گلستان از انتشارات فرزان؛ تهران رجوع شود.
..................................................................................................

به‌سوی دیگر نوشته‌های رسول معرک‌نژاد در سایت اثر

حق انتشار محفوظ و متعلق به سایت اثر است

0 comments

0 Comments: