اثر

شنبه

مصاحبه شاهرخ رئیسی، با
پرتو نوری علا، شاعر و نویسنده

رئیسی – خانم نوری علا، در یک ماه اخیر تشکلی مطالبه محور، از ائتلاف گروهی از زنان داخل و خارج از ایران به نام "همگرایی جنبش زنان" بوجود آمده که نام شما نیز در حمایت از آن در پایان بیانیه همگرایی آمده است. اخیراً هم مقاله ای از شما با عنوان "همگرایی جنبش زنان ایران" منتشر شد. وبلاگ خانه آفتابی شما نیز اخبار مربوط به همگرایی را مرتب اعلام می کند. ممکن است کمی در باره این ائتلاف و ویژگی هایش صحبت کنید؟

نوری علا: معنای لغوی همگرایی، ائتلاف یا Coalition، قرارداد و توافقی میان عده ای از افراد یا گروه ها با عقاید و نظرهای مختلف و متفاوت سیاسی، فرهنگی، مذهبی و... بر محور مطالبه یا مطالباتی خاص، و دوره ای مشخص است. پس همگرایی جنبش زنان، ائتلافی مشروط و موقت است. در همین روند، همزمان با دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، عده ای از زنان و مردان فعال گرد هم جمع شده اند و از میان حقوق گوناگونی که زنان ایرانی از رژیم اسلامی طلب دارند، بر دو خواسته توافق کرده اند . یکی اصلاح چهار اصل قانون اساسی، (اصل 19، 20، 21 و 115 که همگی به ضرر زنان است) و دیگری پیوستن ایران به کنوانسیون جهانی "رفع هر گونه تبعیض علیه زنان" می باشد. با توافق بر سر این دو خواسته و تنها برای دوره انتخابات، "همگرایی جنبش زنان" شکل گرفت و در کنفرانس مطبوعاتی ای که در 5 اردیبهشت امسال برگزار شد، آغاز کار خود را رسماً اعلام کرد.

رئیسی - چه کسی یا چه کسانی این همگرایی را پایه گذاری کردند؟

نوری علا: در مورد هویت افرادی که گرد هم آمده اند باید گفت: بخشی از جنبش زنان ایران (هم در داخل و هم خارج از ایران) به عنوان کنشگران جامعه ی مدنی در عرصه های گوناگون صنفی، مطبوعاتی، احزاب، سازمان های دولتی و غیردولتی و از درون کمپین های متعدد، از آغاز انقلاب که رژیم سعی می کرد تا زنان را به درون چادر و خانه ها بفرستد، تلاش کردند از طرق مسالمت آمیز و آشکار، مشکلات زنان را در سطح کشور و جامعه مطرح کنند. طی سی سال اخیر، با وجود تمام محدودیت هایی که برای تجمع و تبادل نظر هست ، باز هم بسیاری از زنان و همچنین مردان هم رأی و هم عقیده با آنان گرد هم جمع شده و برای رسیدن به هدف ها و خواسته هاشان گام برداشته اند. اینک نیز، برخی از زنان و مردان فعال، گرد دو خواسته زنان، "همگرایی" ی دیگری را شکل داده اند. هدف این ائتلاف صرفا طرح دو خواسته ای است که قبلاً ذکر کردم.

رئیسی - آیا "همگرایی جنبش زنان" بیانیه ای هم صادر کرده است؟

نوری علا: بله، در 8 اردیبهشت 1388 بیانیه همگرایی، با عنوان "همگرایی جنبش زنان ایران برای طرح مطالبات در انتخابات" بر روی سایت های مختلف از جمله مدرسه فمینیستی اعلام شد.

رئیسی - آیا گروه، تشکل یا افرادی نیز به آن پیوستند؟

نوری علا: بله، تاکنون نزدیک به 40 تشکل و گروه، و 700 تن از فعالان مدنی و سیاسی بطور مستقل و از طیف های کاملاً متفاوت از "همگرایی جنبش زنان" و مطالبات آنان حمایت کرده و به آن پیوسته اند. همین گروه ها و افراد طی یک ماه اخیر از طریق نشر نوشته ها، گزارش ها و مصاحبه های گوناگون، و همچنین فعالیت چشمگیر و مستمر زنان و مردانی که طی این مدت از هر لحظه و از هر تجمعی برای دادن آگاهی به مردم سود برده اند، توانسته اند مردم را با همگرایی و هدف از طرح مطالبات آنان، آشنا کنند

رئیسی - مطالبات "همگرایی زنان" بر محور کدام خواسته هاست؟

نوری علا: 1- پیگیری مجدانه ی پیوستن ایران به "کنوانسیون رفع هرگونه تبعیض علیه زنان"
میدانیم که لایحه ی «پیوستن دولت ایران به کنوانسیون رفع هرگونه تبعیض علیه زنان» توسط دولت هفتم به مجلس شورای اسلامی تقدیم شد، اما متاسفانه پس از آن که این لایحه در مجلس ششم به تصویب رسید، شورای نگهبان آن را رد کرد و مجلس این لایحه را برای تصمیم گیری به مجمع تشخیص مصلحت نظام، که رئیس جمهور هم یکی از اعضای آن است، ارجاع داد. از این رو، از رئیس جمهور آینده خواسته شده با احترام به اصل برابری ، عدم تبعیض و عدالت جنسیتی، پیگیری مجدانه ی پیوستن ایران به کنوانسیون رفع هرگونه تبعیض علیه زنان را در صدر اولویت های خود قرار دهد.
2- تلاش در جهت رفع قوانین تبعیض آمیز علیه زنان و به ویژه بازنگری و اصلاح اصول 19، 20، 21 و 115 قانون اساسی، به منظور گنجاندن اصل برابری جنسیتی بدون قید و شرط .
می گویند تغییر یا اصلاح قوانین تبعیض آمیز در حوزه ی اختیارات ریاست جمهوری نیست، اما به این امر نیز واقف ایم که اگر هیئت دولت آینده به اصل برابری زنان کشور پایبند باشد و حمایت از آن را وظیفه خود بداند می تواند با امکانات و مجموعه ظرفیت های خود در جهت رفع تبعیضات قانونی علیه زنان اقدامات بسیار موثری انجام دهد و برای آن که مردم و نیز مجلس بتوانند در جهت تغییر قوانین مدنی و جزایی تلاش کنند، باید در وهله ی اول با گنجاندن «اصل برابری جنسیتی بدون قید و شرط» در قانون اساسی این امکان را فراهم کرد.

رئیسی – آیا همگرایی زنان، قصد تشویق مردم به حمایت از نامزدی خاص یا شرکت مردم در انتخابات را دارد ؟
نوری علا: به خلاف نظر برخی از مردم که گمان می کنند "همگرایی جنبش زنان" در پی تبلیغ نامزدی یا ترغیب مردم به شرکت کردن در انتخابات است، شما در هیچ کجای "بیانیه همگرایی" کلامی در باره حمایت از کاندیدایی خاص یا مداخله در حق شهروندان برای مشارکت یا عدم مشارکت در انتخابات نمی بینید. به همین دلیل است که طیف بسیار گسترده ای از زنان و مردان فعال، چه آن هایی که کاندیدای خاصی را در نظر دارند و مایل به شرکت در انتخابات هستند و چه آنان که معتقد به تحریم انتخابات هستند، به این همگرایی پیوسته اند.

رئیسی - اگر "همگرایی جنبش زنان" در پی تبلیغ برای شرکت کردن در انتخابات یا حمایت از نامزد خاصی نیست، پس چرا درست در زمان انتخابات، این ائتلاف شکل گرفته است؟

نوری علا: همه ما در این مدت سی سال دیده ایم که هر چهار سال یکبار، در زمان انتخاب رئیس جمهوری، فضای بسته سیاسی – اجتماعی که بنا بر خواست رهبر و رئیس جمهور وجود دارد، شکسته می شود. چون کاندیداها سعی می کنند در این ایام از خشونت دست بردارند و در رقابت با هم هریک نظر مردم را به خود جلب کند. گرچه تمام نامزدها از صافی ی مجمع تشخیص مصلحت نظام و شخص رهبر گذشته اند، اما برای انتخاب شدن، و قدرت داشتن، با هم رقابت کرده و هرکدام سعی می کند با خراب کردن دیگری خود را شایسته ریاست جمهوری بداند. الان همه شاهد هستیم اتهاماتی که همین آقایان نامزد و از یک کاسه درآمده رژیم اسلامی به یکدیگر می زنند، هول انگیز است. حرف هایی که این چهار نفر در گفتگوهای خود می زنند، چیزهایی است که یک دهم آنها هم از دهان زنها، دانشجویان، معلمان و کارگران درنیآمد اما به عقوبت های سنگین دچار شدند و هنوز هم عده ای از فعالان و کنشگران مدنی در زندانها هستند. (البته معلوم نیست چرا این آقایان در این مدت چهارسال که هرکدام صاحب قدرتی بودند، از فساد، حیف و میل، جرم و تجاوزی که به آزادی مردم شد، صدایشان در نیآمد و دهان بستند.)
برگردم به سئوال شما؛ برخی از زنان و مردان فعال ایرانی از این موقعیت نسبتاً آزاد دوره انتخابات، استفاده کرده اند تا ضمن طرح مطالبات خود با کاندیداها، در سظح وسیع جامعه نیز دست به آگاهی بزنند. آنان با کوشش و تلاشی چشمگیر از طریق استفاده از ستادهای انتخاباتی نامزدها، تجمعات و میتینگ هایی که هر کاندیداتوری بر پا می کند سود جسته و دست به پخش بروشورها و دفترچه های آموزشی در تعداد بسیار کثیری (هربار بین سه تا ده هزار نسخه) زده اند. آنان می کوشند تا به مردم نشان دهند که به خلاف گفته رایج که رئیس جمهور قدرتی برای اصلاح قوانین اساسی یا پیوستن به کنوانسیون رفع هرگونه تبعیض به نفع زنان را ندارد، از آن جا که رئیس جمهور خود عضوی از مجمع تشخیص مصلحت نظام و سایر نهادهای تصمیم گیرنده است، اگر بخواهد می تواند هم دست به اصلاح قوانین چهارگانه اساسی بزند و هم به کنوانسیون جهانی رفع هرگونه تبعیض علیه زنان بپیوندد. همگرایی از طریق کنش جمعی، در صدد جلب توجه مسئولان این نکته هستند که نه تنها به لایه های راس هرم قدرت، که باید به گروه های مردمی و اقشار حاشیه ای نیز پاسخگو باشند. اگر آنان خواهان جلب آرای زنان، دانشجویان، معلمان و سایر اقشار جامعه و کسب مشروعیت هستند، پس باید برای تحقق مطالبات و خواسته های آنان نیز تلاش کنند.
متأسفانه شنیده شده که برگزاری برخی تجمعات فعالان همگرایی در برخی ستادهای انتخاباتی، به سوء تعبیر از طرف آن ستاد منجر شده، به این معنی که همگرایی را جزو ستاد خود معرفی کرده اند. البته اینگونه خبرها از طرف همگرایی تکذیب شده اند .

رئیسی - آیا همگرایی دنباله یا بخشی از کمپین یک میلیون امضاء است؟

نوری علا: خیر. و در هیچ کجای بیانیه همگرایی نیز، حتی کلمه ای حاکی از یکی بودن "همگرایی" با "کمپین" یا ادامه یا بخشی از آن بودن دیده، نمی شود. گرچه بسیاری از گروه ها و زنان و مردانی که به همگرایی پیوسته اند، عضو یا حامی کمپین یک میلیون امضاء نیز هستند، اما این به معنی یکی بودن کمپین و همگرایی نیست.
کمپین یک میلیون امضاء، خودش ائتلافی میان گروه عظیمی از زنان و مردان بود که در واقع بعد از سرکوب اجتماع مسالمت آمیز زنان و مردان تساوی طلب در خرداد 1385 در میدان هفت تیر، بوجود آمد. بنیانگزاران کمپین و کسانی که به آن ها پیوستند، خواهان رفع تبعیضاتی بودند که در رژیم اسلامی علیه زنان بکار می رفت و در نهایت از برابری زن و مرد جلوگیری می کرد.
هدف اصلی کمپین یک میلیون امضا که در سراسر ایران و حتی خارج از ایران هم بوجود آمده و همچنین کلیه اعضاء و حامیان آنان در این است که از طریق گفتگوهای رو در رو و خانه به خانه با مردم بتوانند یک میلیون امضاء جمع کنند. این پروژه یا ائتلاف هنوز به پایان نرسیده است، اما وقتی یک میلیون امضاء جمع شود، در واقع کارکرد کمپین هم به پایان می رسد و از آن پس وکلای کمپین امضاء های جمع شده را به دادگاه خواهند برد و برای رفع قوانینی که علیه زنان است، اقدام خواهند کرد.

رئیسی - آیا "همگرایی" مخالف یا مخالفینی هم دارد؟

نوری علا: بدون تردید. و این نشان زنده بودن فراگرد "همگرایی" است. تا بحال هیچ تشکلی در ایران در عرض یکی دو ماه با چنین سرعتی موافق و مخالف نداشته است. اما مخالفت با همگرایی یک دست نیست. برخی از مخالفان کسانی هستند که وقتی کمپین یک میلیون امضاء هم شکل گرفت، شروع کردند به رجزخوانی و مسخره کردن و تحقیر و کوچک شمردن فعالیت های زنان و مردانی که در کمپین بصور مختلف امضاء جمع می کردند بویژه با این استدلال که سرانجام این امضاها روی میز همان قضات دادگاه های اسلامی خواهد رفت، پس تلاش آنان نتیجه ای نخواهد داشت. عده ای هم به این دلیل مخالف کمپین بودند که کمپین حرکتی بورژوایی و طبقاتی است و به طور سطحی به مشکلات پرداخته و به مسائل عمیق زنان کارگر و زحمتکش ایران را مد نظر ندارد، پس نمی تواند دست به اصلاحات ریشه ای بزند و با طرح چیزهایی مثل حق حضانت مادر، سد راه اصلاحات ریشه ای هستند.
بعد از شکل گرفتن "همگرایی جنبش زنان"، برخی مخالفان حرفه ای که قبلاً مخالف کمپین بودند، یکباره تیزی قلم و زبانشان را از کمپین برگرفتند و این بار "همگرایی" را هدف قرار دادند. با سئوالاتی از این دست که چرا همگرایی از میان این همه مطالبات زنان، فقط به این دو مطالبه پرداخته، یا چرا در بیانیه خود از انتخابات به عنوان انتخابات فرمایشی و نبود تفاوتی میان کاندیداها حرف نزده اند. مخالفت عده ای هم بر اساس این تصور غلط بود که چون زنان مذهبی و دولتی نیز به همگرایی پیوسته اند، پس هدف از برپایی این ائتلاف تشویق مردم به شرکت در انتخابات و رأی دادن به نامزد خاصی است.

رئیسی - آیا هیچ یک از نامزدهای انتخاباتی، جواب مثبتی در جهت مطالبات "همگرایی زنان" داده است؟

نوری علا: دو سه تن از نامزدها، کم و بیش از رفع تبعیض جنسیتی به نفع زنان یا همکاری با زنان در مشاغل حساس و بالا در دولت یا تأمین نیازمندیهای اولیه زنان بدون سرپرست یا برچیدن گروه های گشت و حفظ و حراست کرامت زنان صحبت کرده اند. یک تن هم اصلاً چیزی در این زمینه نگفته است. جالب توجه است که برای نخستین بار نامزدهای انتخاباتی در رژیم اسلامی، در کنار همسران خود در میان مردم و مجامع مختلف ظاهر می شوند و چه خودشان و چه همسرانشان، اعلام می کنند که با انتخاب کردن این یا آن نامزد، زنان حقوق حقه و انکار شده خود را به دست خواهند آورد.
اما اگر دقت کنید می بینید که حرف هایی که آنها می زنند، مثل همیشه حرفهایی کلی و قابل تأویل است. و همگی آنان یا بطور آشکار یا در لفافه، هنوز آزادی و برابری و حقوق زن را در قالب اسلامی طرح می کنند. در یکی دو مورد، برخی از نامزدها از اصلاح قانون اساسی یا پیوستن به کنوانسیون (باز هم در چهارچوب قوانین اسلامی) حرف زده اند. اما به نظر من این اتفاق مطلقاً امری غیرقابل پیش بینی و غیر مترقبه نبود. چگونه می شود از نامزدهایی که به هرحال از یک نظام بیرون آمده و با تمام اختلافات شخصیتی شان به اصول همان نظام باور داشته و عمل کرده اند، انتظار داشت معجزه کنند و حرف من و شما را بزنند. اما از نظر من اهمیت کار همگرایی در این است که حداقل دو خواسته زنان را با کاندیداها در میان گذاشته و بخش وسیعی از مردم را نیز به امکان رسیدن به این خواسته واقف کرده است.

رئیسی – فرض کنیم همه نامزدهای انتخاباتی، با توجه به این امر که امروزه نقش زنان در انتخابات بسیار مهم است، خیلی صریح با خواسته های فعالان همگرایی موافقت کنند و یکی شان هم انتخاب بشود. اما همچون گذشتگان با رسیدن به مسند قدرت حرف ها و وعده های خود را فراموش کند، آنوقت چه می شود؟

نوری علا: به قطعیت می توانم بگویم که این اتفاق خواهد افتاد. اما این بار کنشگران زن و مرد آگاه تر از گذشته ها هستند که تنها به وعده دلخوش کنند. نامزدها هم اکنون باید نشان دهند که تضادها و سدهای درونی نظام که می تواند مانع برآوردن دو خواسته فوق باشد را چگونه مرتفع خواهند کرد، ثانیاً راه ها و هزینه های رسیدن به اهداف فوق از کجا تأمین خواهد شد. "همگرایی زنان" به آینده نیز اندیشیده است. به همین دلیل، پس از انتخابات، عملکردهای نامزد انتخاب شده مصرانه دنبال خواهد شد.

رئیسی – خانم نوری علا، اگر شما در ایران بودید در انتخابات شرکت می کردید؟

نوری علا: خیر.