ماه گذشته مطلبی از فرهنگ کسرایی در سایت اثر منشر شد بنام
«درنگی بر واژه دگرباش». فرهنگ کسرایی در این نوشته سعی کرد با برخوردی نقادانه و از زاویه دستور زبان و معنای لغوی، استفاده نادرست و اشتباه از کلمه «دگرباش» بجای همجنسگرا یا همجنسخواه را نشان دهد. امروز
مقالهای از تیزبین در همین رابطه منتشر میشود که از زوایا و ابعادی دیگر به واژه «دگرباش» پرداخته است.
داریوش برادری، روانشناس و پژوهشگر علوم انسانی نیز مطلبی در اینباره و نقدی بر مقاله تیزبین نوشته است. با آوردن هر سه این مطالب خواندنی در بخش «دیالوگ» سایت اثر ما سعی داریم برخورد چند نگاه و اندیشه متفاوت را بر سر موضوعی مشخص ثبت کنیم تا شاید باعث ایجاد پرسشها و دیالوگی تازه و برافروختن آتشی در بیشه اندیشهها شود و به پیشبرد گفتمان جنسیت و گفتمان همجنسگرایی یاری رساند. دوستان میتوانند با نوشتن کامنت در بخش نظرها و یا ارسال متن بصورت فعال در این گفتگو شرکت کنند. این سومین مکالمه گروهی از مجموعه دیالوگ سایت اثر است.برای بدست آوردن اطلاع بیشتر از بخش «دیالوگ» و چگونگی شرکت در آن میتوانید به
اینجا مراجعه کنید.
...........................................................سایت اثر
.
.
مکالمه گروهی درباره واژههای «دگرباش»،«همجنسگرا» و «کوئیر»
...
.
.
.
.
.
.
...
.
پیشنهادهایی که تا کنون برای استفاده از کلمه کوئیر در زبان فارسی دریافت کردهایم اینها بوده است:«نا-جور»، «متفاوط جنسی» و خود کلمه« کوئیر». پیشنهاد شما چیست؟
.
این بحث ادامه دارد...(دریافت نظرها)
.
داريوش
.
ممنونم از پاسخت به ابهام ایجاد شده من.کلمه متفاوط را که معادل دیفرانس است تصحیح کردم.
.
با مهر
شاهرخ رئیسی
درضمن داریوش جان بهترین معادلی که من برای سوبکولتور سراغ دارم «فرهنگ حاشیه» است.
قربان تو
شاهرخ
داريوش
و اما در مورد استفاده از دگرباش. راستش من دلیلی نمی بینم خود را به جز همجنسگرا یا لزبین چیز دیگری بنامم. با کاربرد کلمه دگرباش و نا- جور هم صد در صد مخالفم. چون من نه دیگری هستم و نه جور دیگری. اصلا لزومی نمی بینم معادل فارسی برای کوئیر قرار بدهیم. شما می گوئید ناجور را با خط فاصله بنویسیم؟ خوب موقع صحبت کردن چی؟ حتما بگوئیم نا خط فصله جور! ببینید یک زمانی آقای حداد عادل واسه خودش کلمه می ساخت و خودش را مسخره خاص و عام کرده بود. به پیتزا می گفت کش لقمه، به هلی کوپترمی گفت چرخ بال و .... ولی ما هنوز که هنوزه می گیم کامپیوتر و تفلن و.... اگر قراره فرهنگ سازی بشه بهتره اول ذهن مردم با همجنسگرائی خو بگیره و دیدگاه مرم عوض بشه بعد به فکر این باشیم که مفهموم ناجور را در اذهان جورش کنیم. من فکر می کنم همین واژه کوئیر هم زمانی آن مفهمون اولیه خود را از دست داد که همجنسگراها سالها مبارزه کرده و لااقل به حق و حقوقی رسیده بودند و دیدگاه مردم تا حدی عوض شده بود.
و اما در مود کامنت این دوست عزیز که گفته اند طوری بنویسید که ما هم بفهمیم، من با نظر ایشون موافقم. شاهرخ جان به نظر من یکی از مزیتهای یک نوشته خوب اگر قرار باشه که مورد استفاده همه واقع بشه این است که ساده و به زبان عامه نوشته شود. شما هم که خود هدفتان این است که آگاهی رسانی عمومی انجام بدهید. قراره که حرفهای مارا همه قشری بخوانند و بشنوند. مثلا ما می دانیم که یکی از ویژگیهای مولوی این بوده که همیشه با زبان عامیانه و حتی مثل خود مردم بی سواد سخن می گفته تا دیگران متوجه شوند چه می گوید. حالا ما خوشبختانه لازم نیست مثل مولانا در حد مردم بی سواد صحبت کنیم اما من خودم شخصا معتدقم که ساده نویسی به روشی که موجب گردد قشر وسیعی ازمردم جامعه سخنان ما را بفهمند بهتر است.
شاهرخ جان من اگر موفق نشدم این کامنت را بگذارم می فرستم به ایمیل شما و شما از طرف من بگذارید توی وبلاگ اثر. ممنون می شوم. موفق باشید.
1- نظر آقای برادری در مورد تابوزدائی از واژه همجنس باز را کاملا قبول داشته و تأیید می کنم. من خودم تا همین چند وقت پیش فکر می کردم همجنس بازی یعنی تجاوز و به دیگران می آموختم که واژه همجنسگرا را به جای همجنسباز به کار ببرند ولی نظرات آقای برادری را کاملا درست می دانم. حتی در مورد مسائل خیلی پیش پا افتاده هم این نظر صدق می کند؛ مثلا در دوران دانشجوئی ما یک گروه کر داشتیم و همیشه بچه ها با هیجان خاصی از گروه کر و حضور در آن سخن می گفتند. یک روز یکی از دختر ها گفت شما هم اینقدر گروه کر گروه کر می کنید و کلاس می گذارید، این همون گروه سرود دوران مدرسه خودمونه. این یک واقعیتی بود که همه شنیدند اما چون گروه سرود را بی کلاس می دانستند کسی به روی خودش نیاورد. در مورد همجنسبازی هم واقعیت همینه. اگر ما از همجنسبازی تابوزدائی نکنیم طرف مقابل می گه باشه شما همجنسگرائید و بعد پشت سرمون می گه حالا این همجنسبازا یک اسم مدرن و با کلاس تر واسه خودشون انتخاب کردند. درست مثل واژه مطربی که امروزه اسم جدید رقاصی و خوانندگی و نوازندگی را جایگزین آن کرده ایم و ....
پس چه خوب است که ما نه تنها از واژه همجنسباز تابوزدائی نماییم بلکه این راه را در مورد واژگان دیگری همچو اواخواهر و ... نیز در پیش گیریم.
2- مورد دومی که من با آن مواجه شدم اشاره آقای برادری در مورد عدم کپی برداری از جنبش های فمنیستی و سایر جنبشهای دیگر غربی است که واقعا نظر به جا و درستی است. به نظر من هم ما تنها کافیست که سوژه را از غرب بگیریم و بینیم که مثلا غربی ها چنن حرکتهائی را انجام داده اند، اما هیچ لزومی ندارد که ما هم از روش آنها استفاه نمائیم در حالیکه مردم ما در فرهنگ دیگری رشد یافته و خصوصیات روحی، رفتاری و اعتقادی دیگری دارند. ما باید خودمان بیندیشیم و ببینم که از چه راهی پیش برویم درست ست و ما خودمان باید به این نتیجه برسیم که چه کاری را انجام داده و بهتر است از چه راهی اقدام نماییم.
3- مورد آخری که من با آن برخورد کرده بودم، پیشنهاد آقای برادری در کاربرد واژه متفاوت جنسی به جای دگرباش است که من با نظر ایشون در این مورد موافق نیستم. برای مثال آیا من که یک زن لزبین هستم نسبت به خواهرم که دگرجنسگراست از نظرجنسی متقاوتم؟ ما اصطلاح متفاوت جنسی را نمی توانیم به کار ببریم و شاید به جای آن بتوانیم عبارت متفاوت در گرایش یا خواهش جنسی را به کار برد که خوب این خودش یک عبارت طولانیست و طبق گفته آقای برادری و دیگر دوستان من هم معتقدم که ما لزومی نداریم به جای واژه کوئیر واژه جدیدی به کار بریم.
با احترام فراوان: دختر لزبین
1 – 1 of 1
سلام خانم لزبين گرامي. من در آلمان هستم و درباره س... سلام خانم لزبين گرامي. من در آلمان هستم و درباره سوال شما بايستي بگويم که در کامنت اولي يادوميم توضيحي کوتاه در اين باره و در برخورد به توضيحات شاهرخ داده ام.تفاوط به معناي اين است که حتي در يک کاتگوري مثل لزبين مي تواند انواع و اشکال روابط لزبيني مانند بوچ/فم،فم/فم يا بوچ/بوچ و اشکال متفاوت رابطه زنانه/مردانه يا زنانه/زنانه وجود داشته باشد و اين تفاوتهاي درون يک کاتگوري را که در واقع آن کاتگوري و متاروايت را مي شکند و انواع جديد جهت يابيهاي جنسي را ايجاد مي کند، بر اساس نگاه پساساختار گرايي و بر اساس نگاه دريدايي،متفاوط جنسي مي نامند.تفاوط معادل فارسي کلمه ديفرانس دريدا است که در واقع تئوري کوئير بر اساس نظر ساختارشکنانه دريدا و فوکو و باتلر و غيره ،تفاوت مدرن را به درجه جديدي از تفاوت گذاري و شکستن متاروايتها مي رساند و بدينخاطر تفاوط نوشته مي شود. از اينرو نيز معناي علمي کلمه کوئير در فارسي بباور من کلمه متفاوط جنسي است. کوئير يک معناي عاميانه نيز دارد که قبلا منفي بوده است واکنون مثبت است و هر متفاوط جنسي و فراهنجار جنسي و يا جنسيتي را در بر مي گيرد. بنابراين من هم مثل شما موافق اينم که ما نيز مثل بقيه جهان کلمه کوئير را بفارسي بنويسيم و يا بباور من معناي آن را متفاوط جنسي بفهميم و يا همزمان برابرنهاد خوبي براي آن بيابيم. پيشنهاد دکتر آشوري جالب است و کلمه نا-جور را نيز مثبت مي کند، اما براي من هنوز گيرايي لازم را ندارد و بقول شما اين خط تيره را در گفتار نمي توان حفظ و بيان کرد.يعني گفتن اينکه (من نا-جورم) در عمل به گونه من ناجورم بيان مي شود و معنايي متناقض مي يابد. در حاليکه کلمه (متفاوط جنسي و من متفاوط جنسي هستم) لااقل داراي جنبه علمي بيشتري است، با اينکه اين کلمه نيز اين مشکل را دارد که ط آن در گفتار به مثابه ت بيان ميشود و باز هم اين جمله به گونه اي هنوز غريب است و نياز به جاافتادن مثل هر کلمه نويي دارد، و يا شايد پيشنهاد آقاي آشوري و يا پيشنهاد يک متخصص زبان ديگر بتواند جا بيافتد و يا بتواند معادل بهتر و ملموس تري را بيان کند. البته يک بخش مشکل بخاطر مشکل زبان فارسي در هضم و جذب مفاهيم پسامدرن است. خوشبختانه کلمه تفاوط در محافل ادبي و روشنفکري حسابي جا افتاده است، از اينرو بباور من کلمه متفاوط جنسي با اين کلمه سريع پيوند مي يابد و مي تواند جاي خويش را در اين بستر فرهنگي و خانوادگي بيابد.معناي پيشنهادي دکتر آشوري براي من بيشتر به سان معادل ايراني معناي مثبت عاميانه کوئير بدرد مي خورد و هنوز جوابگوي معادل علمي و پساساختاري آن نيست.اما ديدن اين موضوع که چگونه دکتر آشوري به اين سرعت قادر به ساختن يک کلمه تازه و نو است، خود لذتي ديگر است و حکايت از قدرت اين استاد عزيز مي کند. در معناي متفاوط جنسي، دقيقا شما از خواهر دگر جنس خواهتان داراي تفاوتيد،همانطور که به عنوان انسان داراي جهت يابي جنسي داراي تشابهاتي هستيد و هر دو برابريد، اما حتي در معناي تفاوط جنسي ميان شما به عنوان لزبين ايراني با ديگر لزبينهاي اروپايي تفاوتهايست و همه خواستهاي آنها نمي تواند خواستهاي شما باشد و اينگونه لزبين ايراني بايستي به هويت متفاوت و مدرن خويش و بر بستر فرهنگي خويش دست يابد که خود شما نيز به اين موضوع اذعان داريد و با من هم عقيده هستيد. همانطور که در نهايت ميان هر لزبيني با لزبين ديگر،ميان هر دگرجنس بازي با دگرجنس باز ديگر تفاوتهاي سليقه اي وجود دارد، در کنار تشابهاتي. موضوع کوئير مطرح کردن اين تفاوتها و تفاوطها و از بين بردن پيشداوريهاي جنسي و جنسيتي است. همانطور که هنوز هم دوجنس گراها براي مثال از طرف هم جنس گرايان و دگرجنس گرايان مورد تبعيض واقع مي شوند و همجنس گرا، دوجنس گرا را همجنس باز شرمگين مي نامد و دگرجنس باز نيز دوجنس باز را، دگرجنس باز بي اصول مي نامد. در حاليکه موضوع قبول کردن دو جنس خواهي چون يک جهت يابي جنسي در کنار ديگر جهت يابيهاي جنسي است و با اين قبول کردن در واقع حالت دوگانه همجنس خواهانه/دگرجنس خواهانه مي شکند و چندجنسي و چندجنسيتي مي تواند بوجود آيد. موضوع کوئير و قدرت کوئير اين است و البته ضعفش نيز در همين جا بباور من است که از ياد مي برد که ديدن چند نوع لزبين و چند نوع گرايش جنسي و يا جهت يابي جنسي به معناي شکاندن کاتگوري مرد/زن، نيست و يا از بين رفتن کامل کاتگوريهاي دگرجنس خواهي/هم جنس خواهي نيست،بلکه تنها مي توان به يک کثرت در وحدت و يا وحدت در کثرت دست يافت، مانند نگاه جسم گرايانه جديدي که در حال بوجود آمدن است،مانند نگاه دلوز/گواتاري و يا در شکل ايراني آن، نگاه من و جسم چندلايه و خندان عارف زميني من.
يک موضوع کلي تر را نيز مي خواستم درباره موضوع بحث بيان کنم که جدا از غلط بودن معادل دگرباشي براي کلمه کوئير، اصولا قصد جانشين کردن کلمه کوئير بجاي کلمه همجنس گرا، يک اشتباه و يک عمل سنتي و غيرمدرن است. زيرا در فرهنگ مدرن نيز کلمه کوئير جاي کلمه هموسکسوئل را نگرفته و نمي تواند بگيرد. زيرا بستر و کاتگوري هر دو کلمه متفاوت است، در عين پيوند و جدلي که با هم دارند. در واقع کوئير مي خواهد، امکان تحول مداوم کاتگوريهاي جنسي و جنسيتي و ايجاد تفاوت گذاريهاي جديد جنسي و جنسيتي را بوجود آورد و اينگونه در جايي در صدد شکاندن کاتگوريهاي همجنس خواهي و دگرجنس خواهيست، اما اين بدان معنا نيست که او مي خواهد کلمه کوئير را جانشين همجنس خواه و دوجنس خواه کند و همه را به يک اسم بنامد. زيرا اينکار به معناي نفي کوئير و تفاوط و ايجاد يک متاروايت نو است. بلکه موضوع ديدن سيال بودن و قابل تحول بودن کاتگوريهاو جلوگيري از تبعيض جنسي و جنسيتي و غيره بخاطر تفاوتهاي جنسي/فرهنگي و غيره است. اينکه در جنبش همجنس خواهي ايراني اکنون بحث اين صورت گرفته است که آيا کوئير بهتر است يا همجنس خواه، در واقع خود نفي جنبش کوئير و مسخ سنتي معناي کوئير است. زيرا ديگر بار ايراني کلمه مدرن را به يک اين يا آن سنتي و جنگ اين يا آن سنتي تبديل کرده است. در حاليکه کوئيير منظورش عبور از تفکر اين يا آن و دست يابي به پلوراليسم همين اين و هم آن و هم امکان تفاوتهاي نو و تحول نو اين و آنهاي نو است.از اينرو نيز يک همجنس خواه و لزبين و يا يک دگرجنس خواه مي تواند خويش را همزمان هم همجنس خواه و کوئير بنامد و يا خويش را همجنس خواه بنامد و کوئير نداند و يا خود را کوئير بنامد و همجنس خواه و دگرجنس خواه ننامد، بنا به نوع نگاهش به اين مباحث فلسفي و ساختارشکنانه جنسيتي.پس بحث اصلا نمي تواند انتخاب ميان کوئير و يا همجنس خواهي باشد،بلکه موضوع قبول چندلايگي مباحث جنسي و جنسيتي و قبول اين پلوراليسم و در عين امکان نقد و انتقاد از يکديگر بر بستر رواداري است. بحث براي ايرانياني که هنوز به برابري مدرن جنسي و جنسيتي دست نيافته اند، در واقع اين است که در عين تلاش براي ايجاد برابري جنسيتي و جنسي همجنس خواهان/دگرجنس خواهان/دوجنس خواهان و غيره در فرهنگ،زبان و ساختار قانوني کشور خويش، بايستي با جذب کوئير در نگاه و هويت جنسي و جنسيتي خويش، به هويت متفاوت و متفاوط لزبيني و دگرجنس خواهانه و يا همجنس خواهانه و دوجنس خواهانه ايراني و مدرن خويش دست يابند. موضوع بحث، توانايي دست يابي به تلفيق خويش و درک و شرکت در اين مباحث مدرن و پسامدرن است و نه مسخ اين کلمات و ترجمه غلط آن و تبديل آن به يک نگاه سنتي و انحصارطلب و مطلق گرا.
موفق باشيد.
راستي اين هم لينک چندتا از آخرين مقالات من که خواسته بوديد.
http://www.iranglobal.info/archiveautor3.html
داريوش برادري
موفق باشيد.