چهره‌ خانه

قوام السلطنه ـ استالين ـ دکتر کشاورز

دائی ها: محمدعلی (آقا) ـ حسن خان ـ حسين جون (همگی منوچهری)

-
اما اين دو زن دوستی عجيبی با هم داشتند. خانم اعظم که اهل پاکی و نجسی هم بود و اين را در مورد غريبه ها کاملاً نشان می داد، از اينکه مريم خانوم هميشه در بساطش ولو باشد ناراحت نمی شد. با هم می نشستند و از هر دری حرف می زدند. يکبار ديدم دارد برای مريم خانوم داستان کشته شدن ناصرالدينشاه را تعريف می کند. پدر مادر بزرگم «دبير اعظم» نام داشت و مُهردار شاه بود. وقتی مادر بزرگم سيزده ساله بود شبی دبيراعظم به خانه آمده و برای زنش زمزمه کرده بود که امروز شاه را در حرم حضرت عبدالعظيم با تير کشته اند و آنها مجبور شده اند که برای جلوگيری از شورش، جسد شاه را در کالسکه، روی پای نخست وزير بنشانند؛ و او هم در تمام طول راه سبيل های شاه را چرخ داده و برای مردم دست تکان داده است تا به کاخ گلستان برسند. مريم خانوم قاه قاه خنديد و گفت: «مان (من) شنيده بودم که سبيل بابا می چرخه! حتماً همينه».
نمی دانم چرا از خنده اش دلم گرفت. ديدم مادر بزرگم دبير اعظم را از دست داده است و مادرم آقاجانش را و پدرم ميرزا اسماعيل خان علا را. و حالا هم لابد نوبت من است که پدرم را ديگر نبينم. ديگر دلم تنگ تنگ شده بود اما نمی دانستم چه می خواهم. بی اختيار بند شدم و نمی دانم چرا رفتم توی زيرزمين خانۀ مادر بزرگ و کمی گريه کردم.
جای تاريکی بود؛ يک وقت ملتفت شدم که دور تا دورم را ده ها کبوتر بغبغوکن گرفته اند. ترس برم داشت. خودم را به ديوار چسبانده بودم و نگاهشان می کردم. ياد قصه های مادر بزرگم افتاده بودم که پر بودند از حيوانات مختلفی مثل لاک پشت های دانا و پر طمئنينه و آهوهای مرموزی که می توانستند شکل عوض کنند و بصورت آدم درآيند و قورباغه ها که روی برگ های پهن استخرهای بزرگ آفتاب می گرفتند و قرائت قرآن می کردند، و اغلب هم، سر بزنگاه داستان ها، چند تا کبوتر پيداشان می شد که، روی شاخه ای يا ديواری، بالای سر قهرمان به بن بست رسيده قصه می نشستند و آنقدر با هم حرف می زدند تا حالی قهرمان شود که چه بايد بکند.
من هم در آن تاريکی وهمناک و جدا از آدم و عالم منتظر بودم که يکی از کبوترها رو کند به آن ديگری و بگويد: «خواهر!» و آن ديگری جواب دهد که «جان خواهر؟» و اولی ادامه دهد که «می دانی چرا اين بچه در اين تاريکی دارد گريه می کند؟» و دومی بگويد: «حتماً دلش برای باباش تنگ شده». اما هنوز حرف کبوترها به اينجا نرسيده بود که صدای مادر و مادر بزرگ و مريم خانم ارمنی و دائی و خاله ام را شنيدم که از اطراف حياط بزرگ و پر درخت خانه مرا صدا می کردند. من توانائی جواب دادن نداشتم و فقط خودم را به ديوار چسبانده بودم و کبوترها را نگاه می کردم. بالاخره خاله مهين در زير زمين را باز کرد، مرا در محاصرهء کبوترها ديد و به بقيه گفت: «پيدايش کردم. اينجاست».
اگرچه نشد که جواب کبوتر اول را بشنوم اما فردا شبش پدرم خرم و خندان به خانۀ مادر بزرگ آمد و ما را به خانه مان برگرداند. من از اينکه مذاکرات ترک مخاصمه در کجا و چگونه انجام شده بود چندان خبری نداشتم اما معلوم بود که توافقاتی صورت گرفته است و توفان ـ لااقل موقتاً ـ برطرف شده است. می گويم لااقل برای اينکه شش هفت ماه بعد توفان سهمگين تری در راه بود. تا آن زمان اما مادرم بايد «خانم پاريسی» را می زائيد و پدرم رفاقت از دست رفته مان را مثل يک چينی شکسته بسته جمع و جور می کرد.
ديده بودم که چينی بند زده چقدر زشت می شود، با آن همه چسب که بهش می زدند و آن شبکهء سيمی که تکه ها را کنار هم نگه می داشت. اما هرچه بود قوری بود و می شد در آن چای دم کرد و با سرشير شکر زده خورد.
پدرم نگاهم نمی کرد يا من خيال می کردم چنين است. اما يکبار دستم را کشيد و مرا نشاند روی پايش و موهايم را نوازش کرد و گفت: «خب، پيام جان، بگو در اين مدت که من در سفر بودم تو چه کار می کردی». با شماتت نگاهش کردم و گفتم: «هيچی!» حالم را فهميد و رهايم کرد و گفت: «می دانی که از مازندران برايت يک آهو فرستاده اند؟»
آهو؟ يعنی همان آهوی چشم سياهی که در قصه های مادر بزرگم شاهزاده ای مؤمن و نماز خوان می شد؟ هم ترسيدم و هم خوسحال شدم. فکر کردم شايد دروغ می گويد که دل مرا به دست آورد. هميشه از او شنيده بودم که «دروغ مصلحت آميز به از راست فتنه انگيز». لابد حالا هم داشت به مصلحت دروغ می گفت.
اما مادرم، که ديگر کمتر با پدرم همسخن می شد، سرش را بلند کرد و با تعجب پرسيد: «آهو؟ برای پيام؟ کجاست؟»
«باغ مهران. ديدم که ما نمی توانيم اينجا نگاهش داريم. دادمش به دوستی که در باغ مهران آشنائی دارد. هر وقت پيام بخواهد ببيندش بايد ببريمش آنجا چند ساعتی را پيش آهويش باشد».
من يادم رفت که با پدرم قهرم. خنديدم و برف ها آب شدند و تابستان برگشت و من آن شب تا صبح به عشق آهوی باغ مهران خوابم نبرد.

--

دیگر نوشته‌های اسماعیل نوری‌علا در اثر

-

-